تکامل روانی - جنسی نوجوان

 دوران نوجوانی، آغاز مهمترین تحولات روانی و جنسی در انسان است. 
 

تکامل جنسی نوجوانان

 دوران نوجوانی همزمان با بلوغ آغاز گشته و در اواخر نوجوانی و اوایل ۲۰ سالگی پایان می پذیرد. دوران نوجوانی شامل دستیابی به هویت ایگو و پرهیز از ایجاد ابهام در نقش نوجوان می باشد (اریک اریکسون). هویت ایگو، شامل آگاهی از موقعیت خود، آموخته های مرتبط با زندگی و یافتن جایگاهی مناسب در جامعه برای خود می باشد. در این زمینه گروه های همسالان و مدل سازی نقش ها دارای اهمیت می گردند. مرحله تناسلی که به همراه بلوغ آغاز می شود ( فروید) بیانگر تجدید حیات دوباره ای برای برانگیختگی جنسی و تمرکز بر لذت های ناشی از رفتارهای جنسی می باشد.
 

ویژگی های دوران نوجوانی

از آن جایی که نوجوانی زمان ایجاد تغییرات پیچیده بدنی، شناختی و روان شناختی - اجتماعی می باشد، به عنوان درمانگر باید همیشه به خاطر داشته باشیم با شروع زود هنگام تر بلوغ، بروز تغییرات بدنی از بروز تغییرات شناختی پیشی می گیرند و تا زمانی که در هر سه حیطه نام برده شده، رسیدگی و تکامل رخ ندهد، نوجوان قادر به دستیابی به مهارتهای تصمیم گیری تکامل یافته و تصمیمات صحیح در زمینه فعالیت جنسی نخواهد بود.
مسائل جنسی فراتر از آناتومی، جنسیت یا رفتارهای جسمانی و جنسی می باشند. هویت جنسی فرایندی است که از طریق آن افراد به خود به عنوان زن یا مرد نگریسته، با دیگران ارتباط برقرار می کنند و قادر به ایجاد و حفظ روابطی صمیمانه بر مبنای اعتماد می باشند. نوجوانانی که قبل از دستیابی به ظرفیت داشتن روابط جنسی، خود را درگیر فعالیت های جنسی می نمایند، در معرض نتایج ناخواسته و ناسالم این فعالیت ها قرار می گیرند. تکامل جنسی دوران نوجوانی پایه و اساس مسائل جنسی و روابط خصوصی دوران بزرگسالی را تشکیل می دهد. دستاوردهای موفق کودک در هر مرحله از زندگی وی معانی و مفاهیم مهمی برای تکامل روانی - اجتماعی، خودپنداره مثبت و در نهایت مد سالم جنسی را به همراه خواهد داشت. 
 

تغییرات بدنی دوران نوجوان 

تغییرات بدنی سریع در دوره بلوغ اغلب سبب بروز احساس ناراحتی و دستپاچگی در نوجوانان می شود. تکامل بدنی نامتناسب (که در دوران بلوغ به طور طبیعی رخ می دهد - م) در نوجوانان از هر دو جنس سبب بروز ناراحتی و نگرانی می شود. نوجوانان باید با هویت بدنی و فیزیکی جدیدی که شامل تغییرات هورمونی، قاعدگی (اغلب نامنظم و غیر قابل پیش بینی برای مدت ۱۸ تا ۲۴ ماه اول). نعوظ غیر قابل پیش بینی و خود به خود آلت تناسلی، انزال شبانه، رشد موهای پوبیس و زیر بغل و حتی بوی ناشی از تکامل غدد اپوکرین که استفاده از مواد خوشبوکننده را ایجاب می نماید، آشنا باشند. 
همچنان که نوجوانان می آموزند خود را با تغییرات بدنی تطبیق داده و آرامش بیشتری را به دست آورند، سؤالاتی در رابطه با تصورات بدنی در آنها رایج می شود. از جمله: اندازه آلت تناسلی در پسرها، اندازه پستان ها و تکامل آنها، پراکندگی موهای پوبیس و به طور کلی تغییرات فیزیکی، علاوه بر تطبیق با تغییرات آناتومیک جدید، نوجوانان باید مهارت های اجتماعی خود را ارتقاء داده و نحوه تعامل با همسالان و بزرگسالان را پیاموزند.
 

هویت نوجوان 

لازمه ایجاد تکامل روانی - اجتماعی در نوجوانان، دستیابی به هویت و تصورات مثبت و واقعی نسبت به خود می باشد. هویت نوجوان شامل مهارت های فیزیکی، شناختی و اجتماعی و شامل، هویت هیجانی، معنوی، اجتماعی و جنسی از جمله جهت گیری جنسی می باشد. نوجوانان باید قادر باشند علاوه بر ایجاد دیدگاه حقیقی نسبت به خود، توانایی برقراری ارتباط با دیگران را نیز داشته باشند. این تغییرات ایجاد و گسترش استقلال از خانواده را ایجاب می نماید. تلاش برای اثبات خود به عنوان فردی مستقل، می تواند منجر به استفاده از الکل، دخانیات, سوراخ کردن بدن (به منظور استفاده از زیورآلات - م) و رنگ کردن موها شود. مانند جوانانی که در دهه ۱۹۶۰ موهای خود را بلند می کردند. موفقیت در رسیدن به احساسی پایدار نسبت به خود، به نوجوانان برای حرکت به سمت رویارویی با وظایف دوران بزرگسالی از جمله ایجاد و گسترش صمیمیت، صریح بودن، اطمینان دو جانبه، مشارکت، رهایی از خود و تعهد به دیگران، یاری می رساند. 

بیشتر بخوانید : هویت در نوجوانی

وظایف اصلی رشد در نوجوانی شامل هر دو جنبه نیروهای درونی و بیرونی شامل:
 1. ایجاد استقلال احساسی و رفتاری به جای وابستگی، به ویژه مستقل شدن ازخانواده . 
٢. کسب آموزش و سایر تجربیات لازم برای نقش های بزرگسالی و ایجاد أهداف حرفه ای واقع گرایانه.
3. آموختن چگونگی کنار آمدن با بروز مسائل جنسیتی و رسیدن به سطوح تکامل یافته این مسائل.
4. حل و فصل مسائل مرتبط با هویت و دستیابی به تصویر حقیقی و مثبت از خود. 
5. رشد مهارت هایی ارتباط بین فری از جمله ظرفیت ایجاد صمیمیت و آمادگی برای ایجاد شراکت صمیمانه با دیگر همسالان، والدین / مراقبین، معلمان و مربیان که تاثیر مهمی در زمینه انتظارات، ارزیابی ها، ارزش ها، عکس العمل ها و قیاسهای اجتماعی دارند. عدم تکمیل وظایف تکاملی لازم برای بزرگسالی سبب ایجاد اختلال در هویت یا عدم ایجاد نقش معین، عدم اطمینان از مفهوم خودپندارگی، عدم قاطعیت و دلبستگی به وابستگی های امن تر دوران کودکی و نیز جستجو برای آشنایی با جنبه های جنسیتی طبیعی می باشد. دریافت محبت به همراه تغییرات بدنی، شناختی و اجتماعی در روابط، در ایجاد هویت از خود در فرد سودمند واقع می شود. وظیفه نوجوانان در این زمان مدیریت موفق تعارضات میان محرکهای جنسی و نتایج احساسی، بین فردی و بیولوژیکی رفتارهای جنسی می باشد.

ویژگی های شناختی نوجوان

از نظر شناختی انتقال از تفکر عینی به تفکر انتزاعی معمولا در اوایل نوجوانی (۱۱ تا ۱۲ سالگی) شروع شده و در حوالی ۱۵ تا ۱۶ سالگی به حداکثر ظرفیت خود می رسد. بدین ترتیب نباید از کودکان ۱۰ تا ۱۴ ساله انتظار داشت نهایت ظرفیت را برای تفکر انتزاعی در عملکردهای خود به کار گیرند.

 نوجوانان برخلاف کودکان کوچک تر قادر به: 
1.    افزایش توانایی ایجاد و به خاطر سپردن بیش از یک تصور ذهنی پیچیده 
2.    ارزش قائل شدن برای دانش نسبی و نامطمئن (نسبی گرایی). 
3.    فکر کردن به شیوه انتزاعی به جای تصورات عینی. فکر کردن به نتایج و آینده (انتزاعی) در مقابل لغزش ناپذیری، شکست ناپذیری، همه چیز توانی و ایمنی در برابر حوادث ناگوار ( عینی). 
4.    تدبیراندیشی بیشتر برای به دست آوردن اطلاعات، مانند برنامه ریزی فعال و ارزیابی گزینه های انتخابی فرعی.
5.    خودآگاهی در تفکرات، توانایی تعمق کردن در روند تفکرات خود و ارزیابی باورپذیری منابع اطلاعاتی
6.    درک این مطلب که تخیلات جنبه بیرونی نخواهند یافت.
7.    گسترش روابط صمیمی و هدفدار.

وظیفه فهمیدن بایدها و نبایدها در حیطه فعالیت های جنسی بر عهده نوجوانان می باشد. در تفکر عینی خطرات ناشی از رفتارهای جنسی به طور کامل درک یا فهمیده نمی شود. تفکر انتزاعی و تکامل فکری در رابطه با عملکردهای معمول، غالبا در اوایل نوجوانی ایجاد شده، اما می تواند تا مراحل دیر هنگام نوجوانی نیز به تعویق بیافتد، که به طور معمول در افراد دارای قوای ذهنی کمتر ایجاد می شود. این چنین تخمین زده می شود که یک سوم از جمعیت بزرگسالان ممکن است هرگز به تفکر عملی کامل دست پیدا نکنند.
ایجاد تفکر انتزاعی به ظرفیت سازی برای تصمیم گیری مسئولانه در زمینه مسائل جنسی کمک می نماید. مفهوم ارتباط در این زمان انتزاعی می باشد. صمیمیت جنسی نه تنها میل جنسی بلکه احساس تعهد، نزدیکی عاطفی، مراقبت های دوجانبه، آسیب پذیری و اطمینان ، را نیز در بر می گیرد. سطح صمیمیت و تکامل شناختی عواملی هستند که بر تصمیم گیری در زمینه مسائل جنسی تأثیرگذار می باشند.
آموخته های نوجوانان در زمینه مسائل جنسی از منابع گسترده ای از محیط پیرامون از جمله مدرسه، خانواده، دوستان، تلویزیون، فیلمهای سینمایی، تبلیغات، مجلات، اینترنت، و سازمانهای جوانان به دست می آیند.
فعالیت های جنسی می توانند به اشتباه از جانب نوجوانان به عنوان شواهد و معیارهایی مبنی بر استقلال از خانواده یا فردیت به حساب آیند.
دختران نوجوان، در یک زمینه ارتباطی تر ممکن است دچار برداشتی نادرست از فعالیت های جنسی به عنوان وسیله ای برای سنجش ارتباطی معنی دار شوند. زمانی که فعالیت جنسی با هدف برآورده ساختن نیازهایی مانند، عزت نفس، محبوبیت با وابستگی اتفاق می افتد، سبب به تعویق افتادن یا پیشگیری از ایجاد و گسترش ظرفیت دوستی های نزدیک و صمیمیت گردیده و با فعالیت های جنسی بی ثبات و فاقد مسئولیت همراه می شود.
نوجوانان باید از مرحله گذرای تکامل جنسی به سمت ایجاد روابط صمیمی جنسی تکوین یافته گذر کرده تا در آینده مشارکت آنها در فعالیت های جنسی به شیوه ای پخته و مسئولانه تبدیل شود. فعالیت جنسی نباید به وسیله ای برای ارضای نیازهای اجتماعی یا فردی تبدیل شده و یا به صورت اجباری و سوء استفاده گرانه انجام گیرد.
صمیمیت جنسی به طور مشخص شامل هویتی در قالب یک «زوج» می باشد.
آموزش های مناسب ، سن اقدام به اولین مقاربت را به تأخیر انداخته و با میزان بیشتر استفاده مداوم از روش های پیشگیری از بارداری و کاهش موارد بروز حاملگی های با خواسته همراه می باشد، حمایت والدین و خودپنداره جنسی مثبت احتمال استفاده ازروشهای پیشگیری از بارداری را افزایش می دهد. به نظر می رسد خودپنداری جنسی با افزایش سن بهبود می یابد.
از جمله سایر عواملی که می توانند زمان آغاز فعالیت های جنسی را به تأخیر اندازند می توان به نظارت والدین، محدود کردن زمینه های زندگی با هردو والد در محیطی متعادل، اعتماد به نفس بالا و درآمد خانوادگی بالاتر اشاره کرد.

منبع: کتاب «بهداشت و سلامت جنسی»، نویسنده: مارگارت نوزبام، ترجمه: مریم شیرمحمدی و ریحانه فیروزی

بیشتر بخوانید :
بهداشت روانی در دوران نوجوانی
ویژگی های دوران بلوغ
بهداشت روانی دوران بلوغ
معضل غریزه جنسی در نوجوانان و جوانان (1)
معضل غریزه جنسی در نوجوانان و جوانان (3)